17
AQShda “Pedagogika” fani mavjud emas, shu bois “pedagogik faoliyat”, “pedagogik
tizim” shuningdek, ularga bog‘liq ravishda yuzaga keluvchi “pedagogik texnologiya”
tushunchasi ham iste’molda yo‘q. Nomlari qayd etilgan mamlakatlarda shaxsga ilmiy
bilimlarni berish jarayoni “ta’lim jarayoni” sifatida
nomlanadi, shaxsga bilimlar berish,
uning ma’lumotini oshirish, ta’lim samaradorligini ta’minlashga xizmat qiluvchi fanlar
majmui “Metodika” deb yuritiladi. Metodika fanlarini o‘qitishda asosiy e’tibor ta’lim si-
fatini yaxshilash, uning samaradorligini ta’minlashga qaratiladi. O‘zbekiston Respub-
likasi (shu jumladan, MDH mamlakatlari) ta’lim tizimi amaliyotida o‘qitilib
kelinayotgan
“Pedagogika” fanining predmeti shaxsni shakllantirish, uning kamolotini ta’minlashga
yo‘naltirilgan ta’limiy hamda tarbiyaviy faoliyatni tashkil etish jarayonining mazmunidan
iboratdir. Ya’ni shaxsning yetuk kamoloti ikki muhim faoliyat – ta’limiy va tarbiyaviy fa-
oliyat jarayonining samarasi, natijasi sifatida namoyon bo‘ladi. Ayni damda “pedagogik
texnologiya” hamda “metodika” tushunchalarining tavsifi, o‘ziga xos jihatlarini yoritish
maqsadga muvofiqdir. Shunday ekan, bu o‘rinda “pedagogik texnologiya” tushuncha-
sining qo‘llanilishi, shuningdek, asosiy e’tiborni faqat ta’lim jarayonini samarali tash-
kil etishgagina qaratmay, balki ham ta’lim, ham tarbiya jarayonining samaradorligini
ta’minlashga birdek qaratish lozim. “Ta’lim texnologiyasi” tushunchasi “ta’lim metodi-
kasi” tushunchasiga nisbatan kengdir. Ta’lim metodi – o‘quv jarayonining majmuaviy
vazifalarini yechishga yo‘naltirilgan o‘qituvchi va o‘quvchilarning birgalikdagi faoliyati
usuli bo‘lsa, ta’lim metodikasi esa muayyan o‘quv predmetini o‘qitishning ilmiy asos-
langan metod, qoida va usullar tizimini ifodalaydi. Ta’lim texnologiyasi – ta’lim maqsa-
diga erishish jarayonining umumiy mazmuni, ya’ni avvaldan loyihalashtirilgan ta’lim
jarayonini yaxlit tizim asosida, bosqichma-bos qich amalga oshirish,
aniq maqsadga
erishish yo‘lida muayyan metod, usul va vositalar tizimini ishlab chiqish, ulardan sama-
rali, unumli foydalanish hamda ta’lim jarayonini yuqori darajada boshqarishni ifodalay-
di. O‘qituvchining samarali faoliyat ko‘rsatishga undovchi darsning metodik ishlanma-
sidan farqli o‘laroq, ta’lim texnologiyasi o‘quv chilar faoliyatiga nisabatan yo‘naltirilgan
bo‘lib, u o‘quvchilarning shaxsiy hamda o‘qituvchi bilan birgalikdagi faoliyatlarini ino-
batga olgan holda, o‘quv materiallarini mustaqil o‘zlashtirishlari uchun zarur shart-sha-
roitlarni yaratishga xizmat qiladi. Pedagogik texnologiyaning markaziy muammosi –
o‘quvchi shaxsini rivojlantirish orqali ta’lim maqsadiga erishishni ta’minlashdan iborat.
Binobarin, nazariya va amaliyot birligining ta’minlanishi pedogogik texnologiyalarning
asl mohiyatini aniqlashga yo‘l ochadi. Fikrimizcha, yangi
pedogogik texnologiya peda-
gogika fanining alohida tarmog‘i sifatida yoki faqat ta’lim amaliyotini maqbullashtirish-
ga yo‘naltirilgan tizim deb qarash mumkin emas. Pedogogik texnologiya bu sohadagi
nazariy va amaliy izlanishlarni birlashtirish doirasidagi faoliyatni aks ettiradi. Yuqori-
dagi fikrlardan kelib chiqqan holda pedagogik texnologiya haqidagi umumiy ko‘rinish
quyidagicha:
Pedagogik texnologiyalar – pedagogning yutuqlariga kafolat beradigan, aniq ish-
lab chiqilgan va qat’iy ilmiy loyihalashtirilgan, takrorlana oluvchi pedagogik harakatlar
tizimidir.
Pedagogik texnologiya – hozirgi zamon didaktikasi va pedagogikasi taraqqiyoti-
ning mahsuli. Uni pedagogikaning hozirgacha mavjud bo‘lgan hamda takomillashib
kelayotgan barcha asosiy yo‘nalishlari bo‘yicha amaliy vazifalarni yanada yuqoriroq
darajada amalga oshirish yo‘lidagi yangi bosqich deb hisoblash mumkin.
Mohiyatan o‘qituvchi va ta’lim oluvchi o‘rtasidagi hamkorlikni dasturlashdan
iborat bo‘lgan pedagogik texnologiya shunday ijtimoiy fenomenki, unda zamonaviy