~ 152 ~ 10 – mavzu: saylov huquqi erkinligi – fuqarolik jamiyatining sharti reja

~ 163 ~ 
asosan partiyaviy vakillik prinsipi bo’ldi. Bu siyosiy partiya vakillarining o’z 
ijtimoiy- siyosiy qarashlarini va saylovlar manfaatlarini ifodalash uchun keng 
imkoniyatlar yaratdi. 
Parlamentning yuqori palatasi – Senat teng huquqli hududiy vakillik organi 
sifatidagi vakolatlari 
hamda 
u 
pog’onali saylovlar 
asosida 
shakllanishi 
konstitutsiyaviy qonunda mustahkamlab qo’yildi. 
Davlat boshqaruvini demokratlashtirish va yangilash hamda erkinlashtirish 
sharoitida Birinchi Prezident vakolati muddatini o’zgartirilishi va uning ayrim 
vakolatlarini Senat va Bosh vazirga o’tkazilishi, ikki palatali parlament barpo etilishi 
o’z-o’zidan saylov to’g’risidagi qonunlarning o’zgarishiga olib keldi. SHu bois 2003 
yilning 29 avgustida O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylovlar hamda
xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar Kengashlariga saylovlar to’g’risidagi 
qonunlar yangi tahrirda qabul qilindi. SHunday qilib, ikki palatali parlamentga 
saylovlar uchun zarur normativ-huquqiy baza amalda yaratildi. Unda saylov 
huquqining xalqaro standartlari va saylov tizimlarini rivojlantirish tajribasi, 
shuningdek mamlakatda parlamentarizm taraqqiyotining milliy xususiyatlari 
e‘tiborga olindi. Masalan, 2004 yilgi saylovlarga qadar saylov qonunchiligiga joriy 
etilgan eng muhim yangiliklar qatorida – mahalliy Kengashlarning deputatlikka 
nomzodlar ko’rsatish huquqi bekor qilinganligi, siyosiy partiyalar deputatlikka 
nomzodlar ko’rsatganida xotin-qizlar uchun kvota belgilangani, shuningdek 
saylovoldi tashviqotini olib borishda partiyalar faoliyatini moliyalashtirish 
masalasining hal etilganligini alohida ta‘kidlab o’tish kerak. 2004 yil 30 aprelda 
―Siyosiy partiyalarni moliyalashtirish to’g’risida‖gi qonun esa partiyalarga 
saylovoldi kurashini faol va saylovchilar uchun qiziqarli tarzda o’tkazishlariga 
qo’shimcha imkon yaratdi. 
Bundan tashqari, 2008 yil 19 noyabrda Qonunchilik palatasi tomonidan
qabul qilingan ―Saylov to’g’risidagi qonun hujjatlari takomillashtirilishi
munosabati bilan O’zbekiston Respublikasining ayrim qonunlariga o’zgartish va 
qo’shimchalar kiritish to’g’risidagi Qonun saylov jarayonining huquqiy asoslarini 
yanada rivojlantirdi.Ushbu qonunga muvofiq, Oliy Majlisning Qonunchilik 
palatasidagi deputatlik o’rinlari sonini 20 tadan 150 taga oshirildi. Bunda 135 ta 
o’rinni siyosiy partiyalardan ko’ppartiyaviylik asosida bir mandatli okruglarda 
saylanadigan deputatlar egallaydi. O’zbekiston ekologik harakatidan esa Qonunchilik 
palatasining o’n besh deputati mazkur harakatning oliy organi (Konferensiyasi) 
tomonidan Markaziy saylov komissiyasi belgilaydigan muddatlarda saylanadigan 
bo’ldi. SHuningdek, jamiyat ijtimoiy-siyosiy hayotida yuz berayotgan real 
jarayonlarda siyosiy partiyalarning roli kuchayib borayotganligi inobatga olinib 
saylovchilarning tashabbuskor guruhlaridan deputatlikka nomzodlar ko’rsatish 
instituti bekor qilindi. SHuningdek, deputatlikka nomzodlarning ishonchli vakillari 
soni 5 nafardan 10 nafarga oshirildi. Saylovga tayyorgarlik ko’rish va uni 
o’tkazishda saylov komissiyalari faoliyatining oshkoraligini yanada kuchaytirishni 
ta‘minlashga yo’naltirilgan bir qator yangi tartib-qoidalar joriy etilmoqda. 
Uchinchi bosqich (2010dan h.d.) –
mamlakatimizda demokratik islohotlarni 
yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish qilish davridir.
Ushbu davr O’zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti I.Karimov

---