+ θάνατος „o‘lim

Evtanaziya (grekcha: ευ- „yaxshi“ + θάνατος „o‘lim” baxtli, azobsiz o‘lim) — turli harakatlar yoki qurollar bilan bemorning hayotini sun’iy yo’l bilan ushlab turgan qurilmalar ishini to‘xtatish orqali bemorning o‘z o‘limini tezlatish haqidagi iltimosini qanoatlantirish. Ko‘p hollarda evtanaziya bemorning iltimosiga ko‘ra amalga oshiriladi. Agar bemor og‘ir ahvolda bo‘lsa uning yaqin qarindoshlari qaror chiqarishi mumkin. Evtanaziyaga ko‘p davlatlarda ruxsat bor.
O‘zbekistonda evtanaziya qo‘llash taqiqlangan va bu mavzu haqida bahslar davom etyapti. Evtanaziya atamasini birinchi bo‘lib XXI asrda faylasuf Frensis Bekon fanga olib kirgan. Uning ta’rifi bo‘yicha “evtanaziya” — o‘limni osonlik bilan shakllantirish.

Hindiston oliy sudi 9 martda endilikda bedavo og‘ir kasallar passiv evtanaziyaga huquqlari borligi haqida qaror chiqardi. Bu haqda NDTV telekanali xabar berdi.

“Istalgan odam biror-bir tibbiy davolanishdan o‘tmasligi va undagi hayot uni ta’minlovchi tizimlar yordamida qo‘llab-quvvatlanmasligi haqida qaror qabul qilishga haqli. Odamlar munosib tarzda hayotdan ko‘z yumishga haqlilar”, deyilgan sud bayonotida.

Telekanal ma’lumotlariga ko‘ra, passiv evtanaziya, ya’ni qo‘llab-quvvatlovchi terapiyaning ataylab to‘xtatilishi agar bemor avvaldan bunga ruxsat beruvchi hujjat qoldirgan bo‘lsa qo‘llanadi. Bu hujjat odam jiddiy kasallik yoki baxtsiz hodisa tufayli koma holatiga tushib qolsa, hayotni ta’minlovchi vositalardan uzilib qo‘yilishiga roziligi yoki noroziligi ko‘rsatilgan vasiyat hisoblanadi.

Bundan tashqari, oliy sud bedavo bemorning oilasi a’zolari yoki do‘stlari sudga kasalning evtanaziya qilinishi iltimosi bilan murojaat qilishlariga ruxsat berdi. Bunday holda sudda tibbiy kengash jamlanib, u bemorga passiv evtanaziya kerak-kerakmasligini hal qiladi.



Evtanaziyaning ikki xil turi farqlanadi. U faol va passiv evatanaziyadir.

Faol evatanaziya — ahvoli og‘ir uzoq vaqt surunkali kasalliklar bilan og‘rib kelayotgan va xavfli o‘sma kasalligi bo‘lgan bemorlarda ma‘lum vosita va harakatlar orqali o‘limni tezlatish. Faol evtanaziyada bemorning o‘lim tezlik bilan keskin ravishda ijro qilinadi. Passiv evtanaziyada esa bu jarayon ma’lum vaqt davom etadi.

Passiv evtanaziya — bunda bemorga taqdim etilayotgan da’vo choralari to‘xtatiladi. O‘limgacha bo‘lgan vaqtni tezlashtiriladi.

Bundan tashqari, evtanaziyaning ixtiyoriy va majburiy turlari ham bor.

Ixtiyoriy evtanaziya — bemorning talabi, roziligi va iltimosiga ko‘ra bajariladi. Binobarin o‘lim muqarrar va undan qochib bo‘lmaydi, u hayotning oxirgi bosqichi hisoblanadi.

Majburiy evtanaziyada bemorning fikri e’tiborga olinmaydi (og‘ir yuqumli kasalliklarga chalingan bemorlar misol uchun: quturish).

Ko‘p davlatlar qatori Gollandiya, Shveytsariya, Belgiya, AQSH, Lyuksemburg va Kolumbiyada evtanaziyaga ruxat berilgan.

Germaniya, Shvetsiya, Hindiston, Isroil, Yaponiya, Kanada va boshqa ba’zi mamlakatlarda muayyan sharoitlarda reanimatsiya yoki evtanaziyada ishtirok etish uchun jazodan mahrum etishga ruxsat beriladi. Bundan tashqari ba’zi davlatlar jiddiy ruhiy kasalliklarga chalingan bemorlarga evtaniya o‘tkazishga ruxsat bergan (bu majburiy evtanaziyadir).

O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarida har qanday kasallanish turidan qat’iy nazar bemorlarga evtanaziya usulini qo‘llash man etiladi. Hayvonlarga nisbatan (kasallik sabab uy hayvonining joni og‘rimasligi uchun) evtanaziyaga ruxsat berilgan.

Bugunngi kunda evtanaziya haqida turli qarama-qarshi fikrlar mavjud. Evtanaziya tarfdorlari bu so’zni ‘’yoqimli, yengil o’lim’’ deb baholaydilar. Hozirda faqat Gollandiya ‘evtanaziyani mamlakat miqyosida rasman qonunlashtirgan davlat hisoblanadi.